Η σχέση της Seiko με τους Ιαπωνικούς σιδηρόδρομους και τα “σιδηροδρομικά” ρολόγια της.

Οι σιδηρόδρομοι στην Ιαπωνία έχουν αποκτήσει παγκόσμια αναγνώριση για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, την ακρίβεια των δρομολογίων και την ασφάλεια. Η σχέση της Seiko στην ιστορία των Ιαπωνικών σιδηροδρόμων είναι σχέση ενός αιώνα σχεδόν. Σε αυτό το άρθρο θα δούμε πώς ξεκίνησε και πώς εξελίχτηκε αυτή η σχέση όλα αυτά τα χρόνια.

Οι απαρχές…

Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι σιδηρόδρομοι στην Ιαπωνία χρησιμοποιούσαν ρολόγια ξένων κατασκευαστών (Waltham, Elgin, Zenith και Omega), μιας και η Ωρολογοποιία στην Ιαπωνία ήταν ακόμα σε νηπιακό στάδιο. Ένας όμως εγχώριος κατασκευαστής είχε ήδη ξεκινήσει – από την δεύτερη δεκαετία του αιώνα- να προσπαθεί να εξελίξει μηχανισμούς αξιόπιστους και αρκούντως ακριβείς για χρήση από το προσωπικό των σιδηροδρόμων.

Τον Απρίλιο του 1929 η Seiko κυκλοφόρησε το Type 19, ένα ρολόι τσέπης με μηχανισμό 7 ρουμπινιών. Στο καντράν επιλέχθηκε σχέδιο γραμματοσειράς παρόμοιο με αυτό του πρώτου ρολογιού χειρός της εταιρείας, του “Laurel”, από το 1913. Το σχέδιο αυτό – με μικρές τροποποιήσεις- παραμένει ίδιο μέχρι και σήμερα.

Τον Νοέμβριο του 1929 το Ιαπωνικό Υπουργείο Σιδηροδρόμων υιοθέτησε το Type 19 ως επίσημο ρολόι. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ένα ιαπωνικό εγχώριο ρολόι υιοθετήθηκε από το υπουργείο.

Το 1931 κυκλοφόρησε ένα ρολόι σιδηροδρόμων Seikosha με ειδικά ραβδωτό σχέδιο θήκης. Αυτό είναι το μόνο μοντέλο που χρησιμοποίησε μια πολύ διαφορετική γραμματοσειρά για το σχεδιασμό του καντράν.

Το Type 19 αποδείχθηκε πολύ επιτυχημένο και υιοθετήθηκε όχι μόνο από τους σιδηροδρόμους της Ιαπωνίας, αλλά και εκτενώς από τους τηλεφωνητές και τον στρατό. Κατασκευάστηκε με μικρές μόνο αλλαγές από το 1929 μέχρι τον Νοέμβριο του 1971. Κατά την περίοδο παραγωγής του, o μηχανισμός αναβαθμίστηκε με προστασία από κραδασμούς (Diashock) και εξελίχθηκε με μια έκδοση 15 ρουμπινιών.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Η εμπλοκή της Ιαπωνίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο είχε άμεσο αντίκτυπο στην βιομηχανική παραγωγή της χώρας. Το μεγαλύτερο ποσοστό πρώτων υλών χρησιμοποιήθηκε σε στρατιωτικές εφαρμογές. Ταυτόχρονα, μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού άφησε την εργασία του για να στρατευθεί. Ο αντίκτυπος ήταν εμφανής στην παραγωγή όλων των άλλων προϊόντων, ακόμα και στα ρολόγια… Η “έκπτωση” στην ποιότητα – λόγω περιορισμών υλικού, χρόνου και προσωπικού- ήταν ορατή ακόμα και στο επίπεδο φινιρίσματος των μηχανισμών στα ρολόγια της εποχής. Τα σιδηροδρομικά ρολόγια δεν ξέφυγαν της κατάστασης. Ως παραδείγματα, η έλλειψη επεξεργασίας στις γέφυρες των μηχανισμών (γυάλισμα, πλάνισμα) και η απουσία αναγραφής του αριθμού ρουμπινιών, είναι χαρακτηριστικά.

Όπως όμως έχουμε αναφέρει και στο άρθρο για την ιστορία της εταιρείας, η Seiko δεν άργησε να ξαναγεννηθεί μέσα από την καταστροφή που άφησε ο πόλεμος στην χώρα…

91RW…

Το 1945 το Type19 πήρε την μορφή του 91RW και με αυτή την μορφή συνέχισε την “σταδιοδρομία” του μέχρι και τον Νοέμβριο του 1971!

Στο καντράν θα παρατηρήσετε την ένδειξη “Second Setting Diaflex”, αυτή αναφέρεται σε μερικά ειδικά χαρακτηριστικά του μηχανισμού. Πρώτον, ένα νέο πιο ανθεκτικό κράμα που χρησιμοποιείται για την κατασκευή του κύριου ελατηριού (mainspring) αναφέρεται ως “Diaflex”. (Το υλικό αυτό χρησιμοποιήθηκε έκτοτε σε πολλά μοντέλα Seiko όλα αυτά τα χρόνια).

Το “Second Setting” είναι μια ασυνήθιστη λειτουργία hacking που υπήρχε σε ορισμένα μοντέλα Type 19. Όταν τραβήξετε την κορώνα, ο δείκτης δευτερολέπτων στο υπο-καντράν θα εξακολουθήσει να κινείται μέχρι να φτάσει και να σταματήσει στο σημάδι των 60 δευτερολέπτων. Αυτή η λειτουργία hacking εισήχθη για πρώτη φορά το 1955 και διευκολύνει τους εργάτες των σιδηροδρόμων να συγχρονίζουν εύκολα τα ρολόγια τους μεταξύ τους.

61RW.

Στα τέλη του 1971 ξεκίνησε η παραγωγή του 61RW και το μοντέλο κυκλοφόρησε στις αρχές του 1972. Αυτό διέθετε μηχανισμό 21 ρουμπινιών, βασισμένο στην οικογένεια μηχανισμών 61xx, της Suwa Seikosha. Αυτό το μοντέλο κατασκευαζόταν μέχρι τα τέλη του 1978 και έχει μια τυπική λειτουργία hacking με τον κεντρικό δείκτη δευτερολέπτων να σταματά αμέσως όταν τραβιέται η κορώνα.

Εκτός από τους υπαλλήλους των σιδηροδρόμων, αυτά τα ρολόγια ήταν διαθέσιμα και στο ευρύ κοινό για αγορά.

Quartz is coming…

Εκείνη την εποχή, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, υπήρξε ραγδαία ανάπτυξη στην τεχνολογία ρολογιών χαλαζία με τη Seiko να πρωτοστατεί. Οι τιμές για την παραγωγή μοντέλων χαλαζία έπεφταν σημαντικά και αυτό ήταν σημαντικό για ένα ρολόι σιδηροδρόμων. Οι σιδηροδρομικές εταιρείες έχουν εκατοντάδες υπαλλήλους, επομένως κάθε ρολόι που πρόκειται να δοθεί στο προσωπικό πρέπει να είναι οικονομικά αποδοτικό και να είναι ανθεκτικό για συνεχή καθημερινή χρήση.

Ένα μειονέκτημα των πρώιμων μηχανισμών quartz ήταν η “αδυναμία” τους να κινήσουν μεγάλους σε μέγεθος ( άρα και βάρος) δείκτες. Οι μεγάλοι δείκτες όμως ήταν βασική απαίτηση σε ένα σιδηροδρομικό ρολόι, το οποίο πρέπει να είναι εξαιρετικά ευανάγνωστο. Τα πρώιμα μοντέλα χαλαζία χρησιμοποιούσαν πολύ μικρούς, λεπτούς, ελαφριούς δείκτες λόγω της ισχύος που απαιτείται για τη μετακίνησή τους και της επίδρασης που είχε αυτό στη διάρκεια ζωής της μπαταρίας. Οι εξελίξεις στην τεχνολογία βηματικών κινητήρων (stepper motor) και η μείωσητης κατανάλωσης ισχύος των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων, επέτρεψαν την παραγωγή μηχανισμών υψηλής ροπής. Αυτοί μπορούσαν να κινήσουν τους μεγάλους δείκτες των σιδηροδρομικών ρολογιών ( και στην συνέχεια, των καταδυτικών ρολογιών).

38RW

Τον Ιούλιο του 1976 η Seiko κυκλοφόρησε το 38RW, το πρώτο σιδηροδρομικό ρολόι quartz. Είχε κωδικό QYE010, με μηχανισμό 3870A που είχε ακρίβεια +-10 δευτερόλεπτα ανά μήνα! Αυτή ήταν μια σημαντική αναβάθμιση στην ακρίβεια του ρολογιού, σε σχέση με τα μέχρι τότε μηχανικά ρολόγια.

Το 38RW κατασκευάστηκε σε περιορισμένους αριθμούς για να αποδείξει πως η τεχνολογία quartz ήταν πλέον ώριμη και κατάλληλη για “επαγγελματική” χρήση. Αυτό το μοντέλο πωλήθηκε στο ευρύ κοινό και επίσης πιθανότατα σε μερικές μικρότερες ιδιωτικές εταιρείες, δεν υιοθετήθηκε επίσημα από τους Εθνικούς Σιδηροδρόμους της Ιαπωνίας (JNR).

75RW

Μετά την τεχνολογική επιτυχία του 38RW, η Seiko παρουσίασε το 75RW λιγότερο από δύο χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 1978. Ο αριθμός μοντέλου ήταν QHV010 και είχε λιανική τιμή 18.000 ¥. Αυτό το μοντέλο έφερε το διαβόητο πλέον μηχανισμό 7550A, με ακρίβεια +-15 δευτερόλεπτα το μήνα. Αν και δεν είναι τόσο ακριβές όσο το 38RW, είναι περισσότερο από επαρκές για την προβλεπόμενη χρήση σιδηροδρόμων. Η οικογένεια μηχανισμών 75xx βρήκε επίσης ένδοξο πεδίο δράσης σε καταδυτικά ρολόγια της εποχής και η αξιοπιστία τους αποδείχτηκε παροιμιώδης.

Το δικό μου 7550:

63RW

Την ίδια περίπου περίοδο, τον Ιούλιο του 1978, η Seiko κυκλοφόρησε επίσης το 63RW με “κλασσικό” μηχανισμό 6310. Αυτό κατασκευάστηκε σε δύο εκδόσεις, 21 jewel και 17 jewel. Απευθυνόταν σε πελάτες που χρειάζονταν ένα οικονομικό μηχανικό ρολόι σιδηροδρόμων ενώ το 75RW ήταν υπό έγκριση. (Ναι, εκείνη την εποχή τα μηχανικά ρολόγια ήταν αρκετά φθηνότερα από οποιοδήποτε quartz) . Η έκδοση λιανικής για καταναλωτές ήταν το μοντέλο TYD010 με 17 ρουμπίνια και η τιμή του ήταν 11.000 ¥. Ο κωδικός για την έκδοση 17J είναι 6310-0010 ενώ ο κωδικός για την έκδοση 21J είναι 6310-0020. Αυτό το ρολόι έχει την τυπική λειτουργία hacking όπου ο δείκτης δευτερολέπτων σταματά μόλις τραβηχτεί η κορώνα.

Το 1980 το 75RW υιοθετήθηκε επίσημα από τους Εθνικούς Σιδηροδρόμους της Ιαπωνίας (JNR) και ταυτόχρονα το 63RW σταμάτησε. Το 63RW ήταν το τελευταίο μηχανικό “railroad” ρολόι που χρησιμοποιήθηκε επίσημα στην Ιαπωνία!

7C…

To 75RW παρέμεινε σε υπηρεσία μέχρι το 1987. Τον Ιούλιο του 1987, κυκλοφόρησε το πρώτο σιδηροδρομικό ρολόι με μηχανισμό 7C11, το SBVA001 (7C11-0010), και ακρίβεια +-15 δευτερολέπτων το μήνα. Το σημαντικό χαρακτηριστικό που προστέθηκε με αυτή την κίνηση ήταν μια μαγνητική αντίσταση 16.000 A/m. Αν ο κωδικός “7C” σας θυμίζει κάτι, ναι πρόκειται για την ίδια οικογένεια μηχανών που χρησιμοποιήθηκε και στο Golden Tuna του 1986 -και χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα !

Το 1998 κυκλοφόρησε το μοντέλο SVBR001 (7C21-0A22) με τον πιο εξελιγμένο μηχανισμό 7C21,που αύξησε τη διάρκεια ζωής της μπαταρίας από πέντε χρόνια σε δέκα !

“Anniversary” editions…

Η Seiko κυκλοφόρησε το SCVR001 (8L34-0010) ένα ρολόι σιδηροδρόμου ως μέρος της Seiko Historical Collection από το έτος 2000. Το ρολόι έχει ασημένια κάσα με παραγωγή 3000 μονάδων. Το ρολόι διαθέτει καντράν από πορσελάνη που είναι εξαιρετικά λείο και έχει τη λάμψη που περιμένεις από ένα καντράν από πορσελάνη. Οι δείκτες είναι μπλε (heated blue), αλλά φαίνονται μαύροι στις περισσότερες συνθήκες φωτισμού. Ο μηχανισμός του είναι κουρδιστός 8L34A, 20 ρουμπινιών, με καταγωγή απο τους μηχανισμούς 9S Grand Seiko. Φυσικά, δεν υιοθετήθηκε για επίσημη χρήση σε σιδηροδρόμους…

Τον Οκτώβριο του 2014 η Seiko κυκλοφόρησε το SVBR005 (7C21-0AB0) με τιμή καταλόγου 58.000 Yen. Αυτό το σχέδιο είχε ασημί καντράν και σημάνσεις που αντιγράφουν το αρχικό μοντέλο του 1929. Ήταν μια περιορισμένη έκδοση 850 μονάδων, που δινόταν σε ξύλινο κουτί και μια θήκη που προσομοίαζε την θήκη στον πίνακα οργάνων ενός τραίνου.

Το έτος 2019 σηματοδοτούσε τα 90 χρόνια εμπλοκής της Seiko με τα σιδηροδρομικά ρολόγια και το γεγονός γιορτάστηκε με άλλη μια επετειακή έκδοση. Το SVBR007 (7C21-0AC0) λανσαρίστηκε στις 11 Οκτωβρίου με τιμή καταλόγου 60.000 Γιεν. Η κυκλοφορία περιορίστηκε σε 1014 κομμάτια, κάνοντας αναφορά στην 14η Οκτωβρίου που είναι η “Ημέρα των Σιδηροδρόμων” – “Tetsudo no hi” (鉄道の日) στην Ιαπωνία. Το ρολόι έχει κάσα από ανοξείδωτο ατσάλι με χρυσή επένδυση και συνδυάζεται με μωβ κορδόνι. Οι δείκτες ώρας και λεπτών είναι μπλε ενώ ο δείκτης δευτερολέπτων παραμένει μαύρος. Το λευκό καντράν σημειώθηκε με τους αριθμούς ίδιας γραμματοσειράς που χρησιμοποιήθηκε στο αρχικό μοντέλο του 1929. Το ρολόι συνόδευε ένα κουτί παρουσίασης που φιλοξενούσε μια θήκη ρολογιού που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως επιτραπέζια βάση.

Ένα δείγμα του συγκεκριμένου μοντέλου είχα την χαρά να ανακαλύψω σε NOS κατάσταση και να το προσθέσω στην συλλογή μου :

Επίλογος.

Το τρέχον μοντέλο Seiko που βρίσκεται σε χρήση από τους Ιαπωνικούς σιδηροδρόμους είναι το SVBR003 (μηχανισμός 7C21).

Όπως είναι εύκολα αντιληπτό, ο σχεδιασμός των ρολογιών αυτών δεν άλλαξε στο πέρασμα των δεκαετιών. Αυτή η κλασσική διαμόρφωση αναγνωρίστηκε από το Japan Design Foundation το 2013 όταν της απονεμήθηκε το “Good Design / Long Life Design Award”.

Το πιο ενδιαφέρον όμως στοιχείο είναι το εξής: Όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσο και η τεχνολογία να εξελίσσεται με άλματα, στον πίνακα ελέγχου των τραίνων στην Ιαπωνία πάντα θα υπάρχει η ειδική θέση για το ρολόι του μηχανοδηγού. Ένα ταπεινό, απλό αλλά αξιόπιστο Quartz “τσέπης”, που η Seiko έφτιαξε για να δείχνει σωστή ώρα, ο κόσμος να χαλάσει !

Για την συγγραφή του άρθρου χρησιμοποιήθηκε το υλικό ( κείμενο/φωτογραφίες) που συγκέντρωσε ο Anthony Kable, στο εξαιρετικό site που διατηρεί.

https://www.plus9time.com