Η οικογένεια μηχανισμών 9F quartz: Τί είναι αυτό που τους κάνει τόσο ξεχωριστούς ?

Τα ρολόγια με μηχανισμό quartz έχουν γίνει συνώνυμα του “φτηνού” και “αναλώσιμου”. Το χαμηλό κόστος κατασκευής – εξαιτίας της βιομηχανικής παραγωγής τους- συνετέλεσε στην φήμη αυτή. Όταν όμως η πρωτοπόρος της τεχνολογίας Quartz αποφασίζει να δείξει μια διαφορετική προσέγγιση, τα πράγματα αλλάζουν…

Η αρχή:

Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, η Seiko αποφάσισε να επαναφέρει την σειρά “Grand Seiko”. Η σειρά αυτή, από την δημιουργία της το 1960, ήταν η κορωνίδα της εταιρείας. “Τα καλύτερα πρακτικά, ακριβή, καθημερινά ρολόγια που μπορούμε να κατασκευάσουμε”, όπως έλεγαν τότε.

(Η έμφαση στο “καθημερινά” έχει την σημασία του… Γιατί όσον αφορά τα πολυτελή ρολόγια, αυτά ήταν χωράφια της Credor, της high-end φίρμας της εταιρείας. )

Στις 22 Σεπτεμβρίου 1988, για πρώτη φορά μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’70, κάνει την εμφάνιση της η σειρά “95GS”. Επρόκειτο για τα πρώτα στην ιστορία ρολόγια quartz με το όνομα Grand Seiko στο καντράν!

Τα ρολόγια της σειράς αυτής έφεραν τους μηχανισμούς cal.9581 (χωρίς ημερομηνία) και cal.9587 (με ημερομηνία). Δημιουργός των μηχανισμών αυτών – οι οποίοι είχαν ακρίβεια της τάξης των 10 δευτερολέπτων τον χρόνο- ήταν ο κ. Kuniharu Natori.

Η εξέλιξη σε 9F:

Η ομάδα του κ. Natori συνέχισε να δουλεύει στην εξέλιξη των “high-end” quartz μηχανισμών. Έτσι, πέντε χρόνια μετά το λανσάρισμα των 95GS, το 1993 κάνει την εμφάνιση της η σειρά 9F. Πατώντας στην 9581/87, εξελίσσεται ακόμα περισσότερο ώστε να καθιερωθεί ως μία από τις αρτιότερες σειρές μηχανών quartz που έχουν κατασκευαστεί ποτέ !

Homegrown crystals

Ποιά είναι όμως τα χαρακτηριστικά εκείνα που κάνουν τις 9F τόσο ξεχωριστές; Καταρχήν, οι ίδιοι οι κρύσταλλοι χαλαζία : Η Seiko “καλλιεργεί” η ίδια τους κρυστάλλους που χρησιμοποιεί στα ρολόγια της. Μέσα σε κλιβάνους -που φτάνουν και τους 4 ορόφους- σε ύψος σε θερμοκρασία 360 °C και πιέσεις από 1100 έως 1770 bar, οι κρύσταλλοι περνούν από 2 έως και 6 μήνες μέχρι να αναπτυχθούν. Κατά την έξοδο τους από τον κλίβανο, ελέγχονται σχολαστικά για τυχόν ατέλειες στην δομή τους και κατόπιν κόβονται στο κατάλληλο μέγεθος και σχήμα.

Έπειτα, ξεκινά η τρίμηνη περίοδος δοκιμών και “γήρανσης”. Με τις δοκιμές αυτές (συνοχής στην ταλάντωση και αντίδραση σε διάφορες θερμοκρασίες ), επιλέγονται αυτοί με την καλύτερη συμπεριφορά για να τοποθετηθούν στην 9F! Κάθε ένας κρύσταλλος “παντρεύεται” με ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα (IC) που είναι ειδικά προγραμματισμένο με βάση την συμπεριφορά και ιδιότητες του κρυστάλλου.

“Thermocompensation”…

Όλα αυτά όμως δεν είναι αρκετά για να επιτευχθεί η ζητούμενη ακρίβεια σε ένα GS quartz ρολόι.
Έτσι, κάθε μηχανισμός έχει διάταξη που μετρά την θερμοκρασία “περιβάλλοντος” 540 φορές την ημέρα. Aνάλογα με τις θερμοκρασιακές μεταβολές και την απόκλιση που δημιουργούν στον αριθμό ταλαντώσεων του κρυστάλλου, ρυθμίζει ανάλογα το παρεχόμενο ρεύμα ώστε οι ταλαντώσεις να παραμένουν όσο γίνεται ακριβώς στις 32768 ανά δευτερόλεπτο! Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η εγγυημένη ακρίβεια του μηχανισμού, της τάξης των +/-10 δευτερολέπτων ανά έτος!

Καινοτομιών συνέχεια…

Οι καινοτομίες όμως που φέρουν οι 9F, δεν σταματούν εδώ. Ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι και το περίφημο “κλότσημα” του δείκτη δευτερολέπτων στους μηχανισμούς quartz (backlash ). Η λύση που σκέφτηκαν οι σχεδιαστές είναι ένα μικροσκοπικό ελατήριο (hairspring) ενσωματωμένο στο δεύτερο γρανάζι.

Η δύναμη που ασκεί το ελατήριο (hairspring) στο γρανάζι -αντίθετη στη φορά κίνησης του γραναζιού- εκμηδενίζει το κλότσημα και έτσι η κίνηση του δείκτη είναι ομαλότερη και ακριβέστερη.

Άλλο ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της 9F, εκτός από το “backlash auto adjust mechanism”, είναι η χρήση “Twin Pulse motor”. Tι είναι αυτό; Όπως έχουμε δει στην λειτουργία ενός quartz μηχανισμού, ο παλμός που παράγει το ολοκληρωμένο κύκλωμα κινεί ένα βηματικό μοτέρ. Το μοτέρ αυτό κινεί τους δείκτες, μέσω του δείκτη δευτερολέπτων. Στην περίπτωση όμως ενός GS ρολογιού, μιλάμε για μεγάλους δείκτες και σε σχήμα αλλά και σε βάρος! Ένα συμβατικό βηματικό μοτέρ δεν έχει την απαιτούμενη ροπή να κινήσει τους δείκτες ενός Grand Seiko. Η χρήση ενός “δυνατότερου” μοτέρ θα είχε επίπτωση στην κατανάλωση μπαταρίας όμως. Το μοτέρ διπλής ώσης είναι αυτό που λέει και το όνομα του: κινεί τον δείκτη δευτερολέπτων, με δύο ωθήσεις ανά δευτερόλεπτο, παρέχοντας έτσι την απαιτούμενη ροπή χωρίς να καταναλώνει περισσότερη ενέργεια. Αυτό γίνεται με τόσο μεγάλη ταχύτητα, που δεν είναι αντιληπτό με γυμνό μάτι.

Μεγάλη προσοχή επίσης έχει δοθεί στην τοποθέτηση των δεικτών, (που γίνεται χειρωνακτικά και όχι αυτοματοποιημένα) έτσι ώστε ο άξονας κάθε δείκτη να μην επηρεάζει τον άλλον.

Στην διπλανή εικόνα φαίνεται η διάταξη, αλλά και η χρήση αποστατών, ώστε να εξασφαλίζεται ο διαχωρισμός των αξόνων.

Fast date change, very fast…

Άξιος μνείας είναι και ο μηχανισμός αστραπιαίας αλλαγής της ημερομηνίας, η οποία ολοκληρώνεται σε 1/2000ό του δευτερολέπτου τα μεσάνυχτα ( +/- 5 δευτερόλεπτα, ανάλογα την επιδεξιότητα του τεχνίτη που συναρμολογεί την μηχανή).
Γιατί ναι, η 9F συναρμολογείται στο χέρι, δεχόμενη την ίδια φροντίδα και προσοχή στην λεπτομέρεια με τις μηχανικές καλίμπρες της Grand Seiko!

Προσοχή στην λεπτομέρεια που φαίνεται παντού, ακόμα και στον σχεδιασμό της: Όλα τα ζωτικά τμήματα ( γρανάζια και ηλεκτρονικά) είναι στεγανά από σκόνη, έτσι ώστε όταν το ρολόι ανοιχτεί για αντικατάσταση μπαταρίας, να μην έρχονται σε επαφή με το περιβάλλον και τους “ρύπους” του. Αυτή η “στεγάνωση” των κινουμένων μερών έχει επίσης το θετικό αποτέλεσμα τα λιπαντικά να μην διαφεύγουν ή οξειδώνονται σε επαφή με τον αέρα. Αυτό δίνει την άνεση στη Grand Seiko να δηλώνει πως το διάστημα για αλλαγή λιπαντικών και σέρβις φτάνει εύκολα τα 50 χρόνια !

Συμπέρασμα:

Σίγουρα η 9F δεν είναι η τυπική, αναλώσιμη quartz μηχανή, και δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι σε τέτοια κατηγορία τιμής που προσφέρεται!
Εδώ θα συμπληρώσω πως η ίδια μηχανή σε κάποια επετειακά και limited μοντέλα, δέχθηκε παραπάνω “περιποίηση” και η πιστοποιημένη ακρίβεια της έφτασε στα +/- 5 δευτερόλεπτα τον χρόνο! Θα ξεχωρίσετε τα μοντέλα αυτά, από το πεντάκτινο αστέρι στο dial:

Όλα αυτά λοιπόν μας δίνουν να καταλάβουμε πως δεν μιλάμε για μια απλή quartz μηχανή. Άλλωστε, πολλά από τα χαρακτηριστικά που κάνουν την 9F κάτι ξεχωριστό ακόμα και σήμερα, 29 χρόνια από το λανσάρισμα της, δεν έχουν “αντιγραφεί” ακόμα…

Κάτι για το τέλος: Στην σπάνια περίπτωση που μια 9F με την πάροδο του χρόνου χάσει την ακρίβεια της, υπάρχει διάταξη εύκολα προσβάσιμη έτσι ώστε να ρυθμιστεί και να “πηγαίνει σωστά” και πάλι.