Η μέτρηση του χρόνου

«Γιατί ένα λεπτό διαιρείται σε 60 δευτερόλεπτα, μία ώρα σε 60 λεπτά, αλλά μία ημέρα έχει 24 ώρες ; »

Στον σημερινό κόσμο το πλέον διαδεδομένο αριθμητικό σύστημα είναι το δεκαδικό, το οποίο σύστημα πιθανότατα έλκει την καταγωγή του από την ευκολία που έχουμε να μετράμε χρησιμοποιώντας τα δάχτυλα των χεριών μας.

Οι πολιτισμοί όμως που πρώτοι διαίρεσαν την μέρα σε μικρότερα τμήματα χρησιμοποιούσαν διαφορετικά αριθμητικά συστήματα, και πιο συγκεκριμένα το δωδεκαδικό ( με βάση το 12) και το εξηνταδικό (με βάση το 60).

Έχοντας καταγεγραμμένες αποδείξεις χρήσης ηλιακών ρολογιών, οι ιστορικοί πιστώνουν στους αρχαίους Αιγύπτιους την πρώτη διαίρεση της μέρας σε μικρότερα τμήματα. Γύρω στα 1500 π.Χ. ανέπτυξαν ένα “εξελιγμένο” ηλιακό ρολόι, το οποίο χώριζε το διάστημα μεταξύ ανατολής και δύσης του Ήλιου σε 12 μέρη. Η χρήση του δωδεκαδικού συστήματος από τους Αιγύπτιους προφανώς και είχε αντίκτυπο σε αυτήν την διαίρεση. Το ηλιακό εκείνο ρολόι έφερε λοιπόν την πρώτη απεικόνιση αυτού που σήμερα λέμε Ώρα.
Ένα ηλιακό ρολόι όμως είναι «άχρηστο» όταν ο ήλιος δύει και η διαίρεση της νύχτας σε διαστήματα είναι πιο πολύπλοκη υπόθεση, αφού απαιτεί αστρονομικές παρατηρήσεις και υπολογισμούς. Μετά από τέτοιους υπολογισμούς λοιπόν, πάλι οι Αιγύπτιοι χώρισαν την νύχτα σε 12 μέρη και αυτή. Κάπως έτσι, καθορίστηκε η 24ωρη διάρκεια της Ημέρας στον αρχαίο Κόσμο. Βέβαια, τα διαστήματα ημέρας/νύχτας δεν είχαν ίση διάρκεια μέσα στο έτος, άρα και η διάρκεια των ωρών άλλαζε ανά εποχή !

Έπρεπε να έρθει η ελληνιστική περίοδος και ο Έλληνας αστρονόμος Ίππαρχος, ο οποίος πρότεινε η διάρκεια των ωρών να καθοριστεί σύμφωνα με την διάρκεια τους κατά τις Ισημερίες. Η πρόταση αυτή δεν υιοθετήθηκε παρά μόνο τον 14ο αιώνα μ.Χ., όταν και πρωτο-εμφανίστηκαν τα μηχανικά ρολόγια στην Ευρώπη.
Πριν από τον Ίππαρχο, ο Ερατοσθένης – χρησιμοποιώντας το εξηνταδικό σύστημα – διαίρεσε τον κύκλο σε 60 μέρη, προκειμένου να δημιουργήσει ένα γεωγραφικό σύστημα συντεταγμένων. Εξελίσσοντας το σύστημα αυτό, έναν αιώνα αργότερα ο Ίππαρχος εισήγαγε – πέραν του γεωγραφικού πλάτους- και την έννοια του γεωγραφικού μήκους. Αργότερα, ο Κλαύδιος Πτολεμαίος έφερε τις υποδιαιρέσεις και κάθε μοίρα διαιρέθηκε σε 60 μέρη ( τα λεπτά). Τα λεπτά διαιρέθηκαν επίσης σε 60 μέρη, τα «δεύτερα» λεπτά ή αλλιώς δευτερόλεπτα.
Τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα δεν χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για να μετρηθεί ο χρόνος. Αυτό έγινε αρκετούς αιώνες αργότερα, πάλι με την εμφάνιση των μηχανικών ρολογιών, προκειμένου να χωριστεί ο κύκλος του δωδεκάωρου σε ίσα μέρη.

Έτσι λοιπόν, ξεκινώντας από τους Αρχαίους χρόνους, η ημέρα αρχικά χωρίστηκε σε 24 ώρες και κατόπιν κάθε ώρα διαιρέθηκε σε λεπτά και δευτερόλεπτα. Σήμερα, το δευτερόλεπτο έχει καθιερωθεί ως θεμελιώδης μονάδα μέτρησης χρόνου στο Διεθνές Σύστημα Μονάδων (S.I.) και αντιστοιχεί στον χρόνο που χρειάζεται το άτομο του Καισίου να κάνει 9.192.631.700 ενεργειακές μεταβάσεις!

(πηγή: Scientific American )